Zasada odpłaty

"Pomyśl, czy kiedy ktoś niewinny zginął, albo gdzież ludzie prawi zostali zniszczeni? Ale nieraz widziałem tych, co niedolę orali i sieli nieszczęście, by je potem zbierać." Hioba 4:7,8

Wersety 7 i 8 wyrażają pogląd określany mianem zasady odpłaty. W najbardziej podstawowej i zwartej formie głosi ona, że sprawiedliwy będzie doświadczał pomyślności, zaś grzesznik cierpiał. W wymiarze narodowym zasada ta stanowi element przymierza, z jego błogosławieństwami i przekleństwami. W wymiarze jednostkowym wierzono, że zasada ta jest niezbędna, by Bóg mógł wymierzać sprawiedliwość. Ponieważ Izraelici mieli niejasne wyobrażenie życia pośmiertnego, nie znali też objawienia o sądzie lub nagrodzie w życiu przyszłym, Boża sprawiedliwość mogła zostać wymierzona jedynie w tym życiu.

Większość Izraelitów wierzyła, że jeśli Bóg ma zostać uznany za sprawiedliwego, nagrody i kary udzielane w tym życiu muszą być proporcjonalne do prawości lub nikczemności każdego człowieka. Wyobrażenie to skłoniło większość Izraelitów do wiary, że jeśli ktoś doznaje pomyślności, musi to być nagrodą za prawość, jeśli zaś cierpi — musiał dopuścić się nieprawości. Im większe cierpienie, tym większa musiała być nieprawość. Babilońscy i asyryjscy autorzy tekstów magicznych opisują podobną zasadę odpłaty.

Ponieważ nie byli oni jednak całkowicie przekonani o sprawiedliwości bogów, zagadnienie to nie stanowiło poważnego problemu teologicznego w Mezopotamii. W Księdze Hioba zasada odpłaty została odwrócona o sto osiemdziesiąt stopni, ponieważ Hiob, najwyższe ucieleśnienie sprawiedliwości, doznaje wszelkich możliwych nieszczęść. Wszystkie postacie z Księgi Hioba wierzą w prawdziwość zasady odpłaty, Na tej podstawie Hioba oskarżają jego przyjaciele  i on sam kwestionuje sprawiedliwość Bożą.

Logika zasady odpłaty dodaje również pewności siebie szatanowi -tym śmielsze są jego oskarżenia pod adresem Boga. Jeśli w swoim postępowaniu Bóg będzie się kierował zasadą odpłaty, argumentuje szatan, zapobiegnie rozwojowi prawdziwej sprawiedliwości, bowiem ludzie będą postępować sprawiedliwie jedynie w celu otrzymania nagrody. Z drugiej strony, jeśli Bóg nie kieruje się zasadą odpłaty, wówczas tacy ludzie jak Hiob uznają, że nie jest On sprawiedliwy. Szatan zwycięży, jeśli Hiob ugnie się pod presją przyjaciół.

Towarzysze Hioba pragną, by pojednał się z Bogiem, wyznając jako winę wszystko i nic, niezależnie od tego, czy uważa daną rzecz za grzech. Gdyby to uczynił, przyłączyłby się do ludzi sprawiedliwych i odzyskał dawną pomyślność. Hiob nie chce jednak ulec - nie jest człowiekiem, który postępuje sprawiedliwie dla zysku. Pragnie zostać oczyszczony z zarzutów, a nie tylko odzyskać pomyślność. Jego prawość wyraża ufność złożoną w Bogu, Hiob wskazuje bowiem, że dla Boga sprawiedliwość jest ważniejsza od przebłagania. Księga Hioba rozwiązuje problem, wskazując, że zasada odpłaty nie stanowi gwarancji ani obietnicy, lecz że Bóg rozkoszuje się nagradzaniem sprawiedliwych i poważnie traktuje karanie nieprawych. Człowiek nie może oceniać Bożej sprawiedliwości, ponieważ nie ma wystarczających informacji, by pozwać Go na sąd. Ludzie mogą wierzyć, że Bóg jest sprawiedliwy, bowiem są przekonani o Jego mądrości.

Tekst pochodzi z "Komentarza historyczno-kulturowego do Starego Testamentu" wydanego przez Vocatio.

"Łaskawy i litościwy jest PAN, nieskory do gniewu i pełen wielkiego miłosierdzia.  Nie będzie się spierał bez końca ani wiecznie gniewu chował.  Nie postępuje z nami według naszych grzechów ani nie odpłaca nam według naszych nieprawości.  Jak wysoko bowiem są niebiosa nad ziemią, tak wielkie jest jego miłosierdzie nad tymi, którzy się go boją.  Jak daleko jest wschód od zachodu, tak daleko oddalił od nas nasze występki.  Jak ojciec ma litość nad dziećmi, tak PAN ma litość nad tymi, którzy się go boją." Psalm 103:8-13

„Jeśli jednak nie posłuchacie mnie[…] Dotknę was przerażeniem, wycieńczeniem i gorączką, które wyniszczą wam oczy i napełnią wasze dusze boleścią. Na próżno będziecie siać wasze ziarno, bo zjedzą je wasi wrogowie […] A jeśli mimo to nie posłuchacie mnie, będę karał was siedem razy więcej za wasze grzechy;  Złamię pychę waszej potęgi i niebo nad wami uczynię jak z żelaza, a waszą ziemię jak z miedzi;  I wasza praca będzie szła na próżno, bo wasza ziemia nie wyda swego plonu, a drzewa ziemi nie wydadzą swego owocu.  A jeśli będziecie postępować na przekór mnie i nie zechcecie mnie słuchać, to przydam wam siedem razy więcej plag za wasze grzechy.  Ześlę też na was dzikie zwierzęta, które was osierocą, wyniszczą wasze bydło i zmniejszą waszą liczbę, tak że opustoszeją wasze drogi.  A jeśli przez to nie poprawicie się, ale będziecie postępować na przekór mnie;  To i ja postąpię na przekór wam i będę was karał siedmiokrotnie za wasze grzechy;  I sprowadzę na was miecz, który pomści złamane przymierze; gdy zbierzecie się w swych miastach, wtedy ześlę zarazę pomiędzy was i będziecie wydani w ręce wroga.” Księga Kapłańska 26:14-15

Księga Przysłów 3:24-26  „Gdy się położysz, nie będziesz się lękał; gdy się położysz, twój sen będzie słodki. Nie lękaj się nagłego nieszczęścia ani zguby, która spadnie na niegodziwych, gdyż Pan będzie z tobą i uchroni twoją nogę przed sidłem”.